দেশৰ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ড০ মনমোহন সিং অসুস্থ। দিল্লীৰ এইমছত চিকিৎসাধীন হৈ থকা মনমোহন সিঙৰ আশু আৰোগ্য কামনা কৰিছে দেশৰ প্ৰধন মন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোডী, কংগ্ৰেছ সাংসদ ৰাহুল গান্ধীৰ লগতে সকলো ৰাজনৈতিক দলৰ নেতা তথা কৰ্মীসকলে। দেশ, বিদেশত থকা ড০ সিঙৰ অগণন অনুৰাগীয়ে তেওঁৰ আশু আৰোগ্য কামনা কৰিছে।
এইমছ কৰ্তৃপক্ষই প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰাকীৰ স্বাস্থ্য বৰ্তমান সুস্থিৰ বুলি উল্লেখ কৰিছে। পূৰ্বৰ তুলনাত উন্নত হৈছে তেওঁৰ স্বাস্থ্য। অসুস্থতাৰ বাবে যোৱা বুধবাৰেই এইমছত চিকিৎসাধীন হৈ আছে প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰীগৰাকী। বৃহস্পতিবাৰে তেওঁক এইমছত সাক্ষাত কৰিবলৈ গৈছিল দেশৰ স্বাস্থ্য মন্ত্ৰী মনসুখ মাণ্ডব্যই । ইয়াৰ পাছতে প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰাকীৰ এক ফটো ভাইৰেল হৈ পৰিছে। য'ত প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰাকীৰ স্বাস্থ্যৰ অৱনতি স্পষ্ট ৰূপত দেখা গৈছে।
একেৰাহে দুবাৰকৈ দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰূপে নিৰ্বাচিত হোৱা ড০ মনমোহন সিঙে ২০০৪ চনৰ পৰা ২০১৪ চনলৈ প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰূপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী পি ভি নৰসিংহ ৰাও চৰকাৰৰ অধীনত ভাৰতৰ বিত্ত মন্ত্ৰীৰ দায়িত্বও পালন কৰিছিল।সেই সময়ত ভাৰতে ইয়াৰ সমাজতান্ত্ৰিক অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ বাবে এক গভীৰ সংকটৰ সন্মুখীন হৈছিল। সেয়েহে, তদানীন্তন বিত্ত মন্ত্ৰী মনমোহন সিঙে ১৯৯১ চনত ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ উদাৰীকৰণৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল। এই উদাৰীকৰণৰ নীতিয়েই দেশৰ অৰ্থনৈতিক গ্ৰাফডালক সলনি কৰিছিল।
প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী পি ভি নৰিসংহ ৰাও চৰকাৰৰ অধীনত বিত্ত মন্ত্ৰী হিচাপে দায়িত্ব পালন কৰি দেশৰ অৰ্থনীতিত ব্যাপক সংস্কাৰ সাধন কৰা ড০ মনমোহন সিঙক তেওঁ গ্ৰহণ কৰা উদাৰীকৰণ নীতিৰ বাবেই দেশ আজিও স্মৰণ কৰে। দেশৰ অৰ্থনীতিৰ কথা আহিলেই আহে ড০ মনমোহন সিঙৰ নাম।
১৯৭৩ চনত সাৰুৱা তেলৰ আন্তৰ্জাতিক মূল্য তীব্ৰ বৃদ্ধিৰ ফলত ভাৰতত মুদ্ৰাস্ফীতি হয়। ভাৰতৰ দৰে এখন দেশত, ২০ শতাংশতকৈ অধিক মুদ্ৰাস্ফীতি অত্যন্ত গ্ৰহণযোগ্য নাছিল।সেয়ে তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে ড০ মনমোহন সিঙক মুদ্ৰাস্ফীতি বিৰোধী নীতিৰ খচৰা প্ৰস্তুত কৰিবলৈ কৈছিল। ড০ মনমোহন সিঙে তেওঁৰ খচৰাত নিষ্পত্তিৰ উপাৰ্জন সীমিত কৰিছিল। এই নীতি ১৯৭৪ চনৰ জুলাইৰ পৰা কাৰ্যকৰী হৈছিল। ১৯৭৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ পিছৰ পৰা এই আঁচনিখনে ইতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ১৯৭৫ চনৰ মাৰ্চমাহলৈ, মুদ্ৰাস্ফীতি ৫.৭ শতাংশলৈ হ্ৰাস হয়।
১৯৮২ চনৰ ১৬ ছেপ্টেম্বৰ ড০ মনমোহন সিঙে ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ গভৰ্ণৰ দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰে। ১৯৮২ চনৰ পৰা ১৯৮৫ চনৰ ১৪ জানুৱাৰীলৈ তেওঁ এই দায়িত্ব পালনি কৰিছিল। এই সময়ছোৱাত তেওঁ আমেৰিকান ডলাৰৰ অনুসৰি ভাৰতীয় টকাৰ বিনিময় হাৰ বজাই ৰাখিবলৈ সক্ষম হৈছেল।
১৯৯১ ৰ সময়ছোৱাত ভাৰতীয় অৰ্থনীতিয়ে তীব্ৰ সংকটৰ মাজেৰে গতি কৰিছিল। তেনে এক সময়তে পি ভি নৰসিংহ ৰাও চৰকাৰত মনমোহন সিঙক বিত্ত মন্ত্ৰীৰ দায়িত্ব প্ৰদান কৰা হ'ল। সেই সময়ত বাৰতৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰ আছিল ১ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ। কিন্তু এই পৰিমান মাত্ৰ ২ বছৰতে হৈ পৰিছিল ১০ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ।
সেই সময়ছোৱাত ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক বাৰসাম্য, দুৰ্বল উৎপাদনশীলতা, বৰ্ধিত মুদ্ৰাস্ফীতি আদি অনেক সমস্যাইদেশৰ অৰ্থীনিতিৰ গতি স্তব্ধ কৰি তুলিছিল। কিন্তু এগৰাকী অৰ্থনীতিবিদ হিচাপে দক্ষ সিঙে অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ খচৰা প্ৰস্তুত কৰি এই অৰ্থনৈতিক বিপৰ্যয়ৰ পৰা দেশক ৰক্ষা কৰিছিল। তেওঁৰ অৰ্থনৈতিক নীতিৰ বাবেই দেশৰ অৰ্থনীতিয়ে এক নতুন গতি লাভ কৰিছিল।
ড০ মনমোহন সিঙৰ অভিজ্ঞতাই পৰামৰ্শ দিছিল যে সুন্দৰ ৰিটাৰ্ণ, কোনো পৰিশোধৰ বিপদাশংকা আৰু অতি কম বজাৰৰ বিপদাশংকাৰ সৈতে বন্দৰত ব্যক্তিগত বিনিয়োগ আকৰ্ষিত কৰাটো তুলনামূলকভাৱে সহজ। সেয়েহে, ১৯৯৪ চনত, ড০ মনমোহন সিঙে আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পৰ বাণিজ্যিকীকৰণৰ ওপৰত এক বিশেষজ্ঞ গোট নিযুক্ত কৰিছিল। গোটটোৱে ২০০২ চনলৈ অৰ্থনৈতিক বিকাশ ৭.৫ শতাংশ আৰু ২০০৬ চনলৈ ৮.৫ শতাংশলৈ সমৰ্থন কৰিবলৈ ১৯৯৬ চনৰ পৰা ২০০৬ চনলৈ এক ১০ বছৰীয়া পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰিছিল।
ড০ মনমোহন সিঙে ব্যক্তিগত খণ্ডৰ অন্তৰ্ভুক্তি সৰ্বাধিক কৰাৰ বাবে ৰাজহুৱা বিনিয়োগৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। তেওঁ লগতে জোৰ দিছিল যে, ব্যক্তিগত খণ্ডৰ অন্তৰ্ভুক্তিক কেৱল পৰিপূৰক ভূমিকা হিচাপে চাব নালাগে কিন্তু অনাগত বছৰবোৰত আন্তঃগাঁথনিৰ সম্প্ৰসাৰণত ইয়াক এক মুখ্য অৱদানকাৰী হিচাপে চাব লাগিব। সেই সময়ত ভাৰতৰ (কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য) সম্মিলিত বিত্তীয় ঘাটি জিডিপিৰ প্ৰায় ৮ শতাংশ আছিল। এয়া আছিল উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ভিতৰত সৰ্বাধিক।
যেতিয়া ড০ সিং ২০০৪ চনত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল তেতিয়া ১৯৯১ চনৰ পৰা তেওঁৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰে ইতিবাচক সঁহাৰি প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। ২০০৩ চনৰ পৰা, ভাৰতৰ জিডিপি বছৰি ৮ শতাংশতকৈ অধিক বৃদ্ধি হৈছিল। যিয়ে নিবনুৱাৰ হাৰ, দৰিদ্ৰতা আদি হ্ৰাস কৰিছিল।
ভাৰতত চলি থকা অৰ্থনৈতিক সংকটৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিবলৈ ড০ মনমোহন সিঙে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰা নিধি আৰু বিশ্ব বেংকৰ পৰা বিত্তীয় সমৰ্থন লাভ কৰে। ইয়াৰ মাজতে আকৌ ১৯৯০ ৰ দশকত ভাৰত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য হয়। ইয়াৰ পিছত ভাৰতে আঞ্চলিক আৰু দ্বিপাক্ষিক বাণিজ্য চুক্তি আৰম্ভ কৰে আৰু দক্ষিণ এছিয়াৰ মুক্ত বাণিজ্য চুক্তিৰ ধাৰণাক সমৰ্থন কৰে আৰু ভাৰত-এছিয়ান মুক্ত বাণিজ্য চুক্তিত আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰে।
ড০ মনমোহন সিঙৰ নীতিয়ে ভাৰতক দক্ষিণ এছিয়া মহাদেশৰ নেতা হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল, অৱশ্যে তেওঁ সদায় চীনৰ পৰা প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল। কিয়নো চীন এখন মুক্ত অৰ্থনীতি আছিল আৰু এক বাণিজ্যিক ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক নীতিৰ ওপৰত অধিক প্ৰভাৱ পেলাইছিল।
ড০ মনমোহন সিঙৰ উদাৰ অৰ্থনৈতিক নীতিয়ে ভাৰতীয় ব্যৱসায়ত এক বৃহৎ সংস্কাৰ আনিছিল। টাটা কনসালটেন্সি চাৰ্ভিচেছ, ইনফোচিছ আৰু ডব্লিউ আই পি আৰঅ'ৰ দৰে আইটি ফাৰ্ম, ৰেনবেক্সি আৰু ডঃ ৰেড্ডীৰ দৰে ফাৰ্মাচিউটিকেল প্ৰতিষ্ঠানসমূহে পূৰ্বৰ 'বোম্বাই ক্লাব' মানসিকতাৰ পৰা গোলকীয় অভিমুখীতা বিচাৰিছিল।
তেওঁৰ নীতিয়ে অন্যান্য অৰ্থনৈতিক সহযোগিতা আৰু উন্নয়ন সংস্থা অৰ্থনীতি যেনে বৃটেইন, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ, জাৰ্মানী, অষ্ট্ৰিয়া, ইটালী আদিৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্ক উন্নত কৰিছে। এই সংস্কাৰৰ বাবে, ভাৰতে এক নতুন প্ৰতিযোগিতাত প্ৰৱেশ কৰে য'ত ভাৰতক পূৰ্বৰ দক্ষিণ এছিয়া আৰু পাকিস্তানৰ চীন আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সংগঠন আছিয়ানৰ সৈতে তুলনা কৰা হৈছিল। ইয়াৰ উপৰিও, ভাৰতৰ জিডিপি আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰ বাহ্যিক ঋণ আৰু ঋণ সেৱাৰ অনুপাতত তীব্ৰ হ্ৰাসৰ সৈতে বৃদ্ধি পাইছে।
ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ উন্নতিৰ বাবে ড০ মনমোহন সিঙে মৰিচাছ, আছিয়ান দেশ আদিৰ দৰে কেইবাখনো দেশৰ সৈতে মুক্ত বাণিজ্য চুক্তি আৰু ব্যাপক অৰ্থনৈতিক অংশীদাৰিত্ব চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে। এই দেশসমূহৰ মাজত স্বাক্ষৰিত চুক্তিয়ে কেৱল ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশেই ত্বৰান্বিত কৰাই নহয়, ইয়াৰ বাহ্যিক সম্পৰ্কও উন্নত কৰে।
ড০ মনমোহন সিঙে অসামৰিক পাৰমাণৱিক শক্তিৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু ২০১৫ চনৰ জুলাই মাহত হোৱাইট হাউছে বৈঠকৰ পিছত এক যৌথ বিবৃতি প্ৰকাশ কৰে। ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু প্ৰযুক্তিগত বিকাশৰ বাবে অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপসমূহৰ ভিতৰত অসামৰিক পাৰমাণৱিক শক্তিৰ বিষয়টোও এই যৌথ বিবৃতিত প্ৰকাশ কৰা হয়।
১৯৯১ চনত ড০ মনমোহন সিঙে প্ৰস্তুত কৰা নীতিসমূহৰ সংস্কাৰৰ উদ্দেশ্য আছিল ভাৰতৰ বাণিজ্য নীতিত 'কৃষি বিৰোধী' পক্ষপাতিত্ব সলনি কৰা। সেয়েহে, ড০ মনমোহন সিঙৰ নিৰ্দেশনাৱলীৰ অধীনত, কৰ সংস্কাৰ সমিতিয়ে আমদানি শুল্কৰ তিনিটা হাৰৰ পৰামৰ্শ দিছিল। সেইবোৰ আছিল অত্যাৱশ্যকীয় কৃষিজাত সামগ্ৰী যেনে ঘেঁহু, চাউল আদি আমদানি শুল্ক অবিহনে আমদানি কৰিব লাগিব, তৈলবীজ আৰু মাহজাতীয় শস্যৰ দৰে সামগ্ৰী ১০ শতাংশ আমদানি শুল্কত আমদানি কৰিব লাগিব আৰু অনা-কৃষিজাত সামগ্ৰী যেনে বাদাম, কাজু, আদি ৫০ শতাংশ আমদানি শুল্কত আমদানি কৰিব লাগে।
১৯৮০ চনলৈকে, জিডিপি উৎপাদন হিচাপে ভাৰতীয় শ্বেয়াৰ বজাৰত মুঠ বজাৰ মূলধন আছিল মাত্ৰ ৫ শতাংশ। কিন্তু, ১৯৯০ চনলৈ ড০ মনমোহন সিহে ১৯৮০ৰ দশকত ৰূপায়ন কৰা উদাৰীকৰণ নীতিৰ পিছত ভাৰতীয় শ্বেয়াৰ বজাৰত মুঠ বজাৰ মূলধনৰ অনুপাত ১৩ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হয়।১৯৯৩ চনলৈ এই জিডিপি ৬০ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হয়।
এইদৰেই বিভিন্ন অৰ্থিনৈতিক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে দেশক অৰ্থনৈতিক বিপৰ্যয়ৰ পৰা পুনৰুদ্ধাৰ কৰা ড০ মনমোহন সিং এতিয়া অসুস্থ। অবিভক্ত ভাৰতৰ পঞ্জাৱ প্ৰদেশত ১৯৩২ চনৰ ২৬ ছেপ্টেম্বৰত জন্মগ্ৰহণ কৰা ড০ মনমোহন সিঙৰ অসমৰ লগতো আছে এক সম্পৰ্ক। তেওঁ ১৯৯১ চনৰ পৰা ২০১৩ চনলৈ মুঠ ৫ বাৰ অসৰ পৰা ৰাজ্যসভাৰ সাংসদ হিচাপে নিৰ্বাচিত হৈছিল। অসমক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিয়েই তেওঁ দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল।
